Herfederaliseren is geen oplossing

In De Morgen buigt Koen Schoors (UGent) zich over het 'gat in de staatskas'. Zijn oplossing lijkt de eenvoud zelve: "Laten we grondig bekijken of sommige bevoegdheden niet geherfederaliseerd moeten worden, om de zaken een beetje efficiënter te organiseren."

Verwijzend naar de 500 miljoen euro die de federale overheid meer moet doorstorten naar de deelstaten, argumenteert hij dat ook de deelstaten een bijkomende duit in het zakje moeten doen. De regionalisering is volgens Schoors "te ver doorgeschoten" zodat er inefficiënties ontstaan met "massaal dubbel werk in ons veel te complexe systeem". Herfederaliseren is de boodschap.

Wat de financiering van de deelstaten betreft, heeft Schoors een punt. Het systeem is veel te complex. Met de regelmaat van de klok duiken er andere cijfers op. Dit is een structureel gegeven, diep ingebakken in de bijzondere financieringswet. In mei 2015 verklaart eerste minister Charles Michel reeds dat de bijzondere financieringswet waarschijnlijk elk jaar voor verrassingen zal zorgen. Dat belooft voor de toekomst, schreven we toen.

De financieringswet zorgt helemaal niet voor een efficiënt financieel beheer van de middelen. In zijn boek Eigenzinnig in economie (2014) schrijft emeritus professor Theo Peeters dat de zesde staatshervorming het "consumptiefederalisme" bevestigt. Consumptiefederalisme betekent dat de deelstaten middelen consumeren die het federale niveau hen toestopt: de dotaties. In essentie gaat het om middelen waarvoor de deelstaten zich niet hoeven te verantwoorden tegenover de belastingbetaler/kiezer.

Democratisch is anders. Efficiënt is ook anders. Het consumptiefederalisme omvormen tot een verantwoordelijkheidsfederalisme, waarbij de deelstaten zo veel mogelijk instaan voor hun eigen middelen, dat alleen kan zorgen voor efficiënt financieel beheer. Nu is het al te gek. In mei 2015 kondigt men aan dat de deelstaten 761 miljoen euro minder krijgen dan voorzien, nu plots weer 500 miljoen meer.

En dat men nu niet opnieuw begint over de fiscale autonomie van de gewesten. In werkelijkheid is er slechts een beperkte vorm van fiscale autonomie. Bekijkt men het geheel van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest, dan bedraagt deze inkomstenverantwoordelijkheid volgens Theo Peeters slechts 34,2 procent. Hij merkt fijntjes op dat de inkomensverantwoordelijkheid van de gemeenten rond de 50 procent schommelt. De zesde staatshervorming zorgt niet voor verantwoordelijkheidsfederalisme, maar bestendigt de Belgische ziekte van het consumptiefederalisme.

Dat de bevoegdheidsverdeling te complex is, kan men niet betwisten. Maar herfederaliseren is niet de oplossing. Schoors ziet het voorstel om de NMBS te defederaliseren niet zitten. Integendeel, hij pleit voor meer integratie bij de spoorwegen die nu "te lokaal" georganiseerd zijn. Hier vergist hij zich. Een efficiënte mobiliteit vergt net defederalisering.

Het Vlaams Gewest is nu bevoegd voor nagenoeg alle vormen van vervoer: over het land, over het water en in de lucht (met uitzondering van Zaventem). Maar het Vlaams Gewest heeft geen vat op de spoorweg. Hoe kun je toch maar een mobiliteitsplan opstellen voor Vlaanderen, zonder vat te hebben op de spoorweg? Stel nu eens dat de NMBS geregionaliseerd wordt, dan kunnen we synergieën bouwen tussen NMBS en De Lijn. Misschien kunnen we zelfs een fusie overwegen. Dit zorgt voor de betere integratie en coördinatie die Schoors verhoopt.